ವೈವಿದ್ಯಮಯ ಕನ್ನಡ:

ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡವೂ ಒಂದು. ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣವೆಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ಅದೇ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ ಕನ್ನಡದ ಬಗೆಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಸಾವಿರ ತಲೆಯ ಆದಿಶೇಷನೇ  ಸೋತುಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಅಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತಭಾಷೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಕನ್ನಡವನ್ನು ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸುವವರಲ್ಲದೆ , ತುಳು, ಕೊಂಕಿಣಿ, ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯವರು  ಕನ್ನಡವನ್ನು ಎರಡನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾಷಾ ವಿಜ್ನಾನಿಗಳು ಕನ್ನಡವನ್ನು ಮೈಸೂರು ಕನ್ನಡ, ಧಾರವಾಡ ಕನ್ನಡ, ಮಂಗಳೂರು ಕನ್ನಡ, ಗುಲ್ಬರ್ಗ ಕನ್ನಡ ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ:
ಹವ್ಯಕ ಕನ್ನಡ, ಸಂಕೇತಿ ಕನ್ನಡ, ಕುಂದಾಪುರ ಕನ್ನಡ, ಗೌಡ ಕನ್ನಡ, ಬಡಗು ಕನ್ನಡ, ಕುರುಂಬ ಕನ್ನಡ, ಕೋಮಾರಪಂತ್ ಕನ್ನಡ, ಹಳೇಪೈಕಿ ಕನ್ನಡ, ನಾಡವರ ಕನ್ನಡ, ಸೋಲಿಗರ ಕನ್ನಡ, ಬೆಂಗಳೂರು ಕನ್ನಡ, ಉರಲಿ ಕನ್ನಡ, ಹೊಲಿಯ ಕನ್ನಡ, ಬಾರ್ಕೂರು ಕನ್ನಡ, ತಿಪಟೂರು ಕನ್ನಡ, ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಕನ್ನಡ, ನಂಜನಗೂಡು ಕನ್ನಡ, ಮೈಸೂರು ಕನ್ನಡ, ಮಂಡ್ಯ ಕನ್ನದ, ಬಳ್ಳಾರಿ ಕನ್ನಡ. ಮಹರಾಷ್ಟ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಳಾರಿ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನೀಲಗಿರಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಡಗು ಕನ್ನದವನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಸೇಲಂನಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಮಾತನಾಡುವ ಕನ್ನಡಿಗರಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸೇಲಂ ಕನ್ನಡವೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತಮಿಳಿನ ಹೆಬ್ಬಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಜನಗಳು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮರಾಠಿ, ಕೊಂಕಿಣಿ, ಬೆಟ್ಟಕುರುಬ ಭಾಷೆ, ಇರುಳ, ದಖ್ಖನಿ, ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ ಭಾಶೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. (ಸಂಗ್ರಹ  ವಿ.ಕ.೨೮/೧೧/೧೧)